ب )چرایی پرداختن به این موضوع ( قاسطین ) پیش از ناکثین 

   در بخش دوم این بحث ( قاسطین یک ) به این موضوع اشاره خواهد کرد که چرا به مقوله ی قاسطین مقدم بر مقوله ی ناکثین پرداخته می شود. همانطور که گذشت این مقال با توجه به مسایل و مسکلات پیش آمده برای حضرت علی ع در شروع و مدت زمان خلافتش به پیش می رود تا انشاءالله به نتیجه ی مطلوب برسد؛ و نه بر پایه ی جنگهای ایجاد شده برای وی . به هر جهت پاسخ را باید در منابع مربوطه از جمله منبع مورد استناد این بحث[1] که خود بر گرفته از منابع پیشینیان است، پی گرفت.

« پس از کشته شدن عثمان و بیعت مردم با حضرت علی ع و سخنرانی وی مرتبط با این بیعت[2] و آگاه کردن آنان از آهنگ سفر به عراق؛ عموم مردم به جز سه نفر با وی برای رفتن به عراق همراه بودند.[3] علی ع سپس کارگزاران خود را به شهرها [4]گسیل و روانه داشت که از جمله ی آنها حکومت دادن سهل بن حنیف بر شام بود. و چون او به تبوک رسید سربازان معاویه پس از استقبالش او را باز گرداندند. با بازگشت وی نزد حضرت علی ع ، برای آن حضرت روشن شد که معاویه[5] مخالفت می کند و مردم شام با وی بیعت کرده اند. طلحه و زبیر هم با کسب اجازه از حضرت علی ع به حج ( عمره) رفتند...[6] » .

    آنچه از این گزیده بر می آید نخست این که پس از بیعت مردم با حضرت علی ع، ایشان نیز به عنوان امیر مومنین برابر شیوه ی خلفای قبل به عنوان یک حق عمل نموده و لذا بر ولایات اسلامی والیانی را مشخص و گسیل کرده است. امری که فی نفسه با مقوله ی حاکمیت و حکمفرمایی در هر زمان و مکان با هر شیوه اش عام و رایج است. بدین نحو که حاکم جدید تحت هر عنوانی با نظر داشت شرایطی و اینکه شیوه ی حکومتی کدام است همکاران خود را برای امور سپرده و تعریف شده برای او در قلمرو حاکمیتی اش معرفی و نصب می کند و ... دوم این که حضرت علی ع کسانی از بیعت کنندگان را که او را برای سفر به عراق همراهی نکردند را به حال خودشان رها نمود و به اصطلاح برای عقیده شان احترام قائل شد[7]. و سوم این که در این روش حاکمیتی و خلافت ایشان؛ اولویت امر دادن حکومت به افراد بر دیگر سرزمین های اسلامی بوده است. یعنی او هر گز جنگ را برای اعمال خلافت و یا حاکمیت بر مسلمین آن هم بر اساس بیعت مردم با او مقدم بر دیگر امور متعارف خلافت و حکومت داری مسلمین مقدم ندانسته است. و چهارم این که آنچه که باعث شده تا وی پس از عراق قصد شام نماید سرپیچی معاویه از دستور و تصمیم وی بوده مبنی بر اینکه حکومت را بر این اساس که او خلیفه ی مسلمین است و مردم با وی بیعت کرده اند تحویل سهل بن حنیف کارگزار آن حضرت برای سرزمین شام نداده و او را توسط سربازانش بازگردانده است. در واقع معاویه خود را کماکان آن هم به واسطه ی انتصاب خلفای پیشین حاکم شام می دانست و از این جهت با علی ع بیعت ننمود. امری که باعث شد تا آن حضرت در ادامه نامه ای را بهمراه پیکی بدین مضمون برایش بفرستد :

« اما بعد؛ از داستان کشته شدن عثمان و جمع شدن مردم برای بیعت با من و اتفاق و هماهنگی ایشان آگاه شده ای. اکنون یا تسلیم شو و بیعت بپذیر یا آماده ی جنگ باش » .[8]

    همانطور که از محتوای نامه بر می آید حضرت علی ع باز تسلیم شدن و بیعت پذیرفتن معاویه را مقدم بر تهدید به جنگ با وی دانسته است. پنجم و نتیجه ی مهمتر این که حضرت علی ع کسانی را که با توجیهات و بهانه های گوناگون او را در رفتن به عراق آن هم در این زمینه همراهی نکردند و یا او را از آن سفر نهی کردند را به حال خودشان واگذاشت [9]و در واقع به خاطر این عملشان نه متعرض آنان شد و نه اینکه مجبورشان کرد تا او را در این سفر همراهی کنند.

پ )نتیجه گیری این مبحث ( قاسطین یک )

     Ü اما آنچه که باعث شد تا آن حضرت راه شام را نیز در پیش گیرد همین موضوع سرپیچی معاویه از دستور او به عنوان خلیفه ی مسلمین و امیر مومنین بود. که در واقع می شود از آن با نام " غصب حاکمیت سرزمین اسلامی شام " یاد و تعبیر کرد. به عبارت دیگر از این جا بود که موضوع " قاسطین " شکل گرفت. آنهم به عنوان نخستین گروهی که در عمل اندیشه ی خود را بروز داد و آشکار کرد که تا چه اندازه شیفته ی حکومت و قدرت است و از این لحاظ رو در روی خلیفه ای که پس از قتل عثمان مردم با وی بیعت کرده اند می ایستد و تصمیماتش را وقعی نمی نهد و راه جابرانه ی خود را ادامه می دهد و ... روشنتر این که تا زمان این برخورد معاویه با تصمیم حضرت علی ع به عنوان خلیفه ی مسلمین؛ تنها اتفاقاتی که رخ داده بود همان همراهی نکردن برخی بیعت کنندگان با توجیهات خود همچون این که طرف مقابل از موحدین است و ... یا به عمره رفتن برخی همچون طلحه و زبیر با اجازه ی حضرت علی ع بود. یعنی تا پیش از سرپیچی و مخالفت معاویه و در واقع شکل گیری مقوله ی قاسطین، هنوز اندیشه ی ناکثین دست کم خود را نشان نداده بود؛ و Ü  بنابراین در این جاست که روشن می شود که چرا بررسی مبحث " قاسطین " بایستی مقدم بر دیگر مقولات دوران خلافت حضرت علی ع به ویژه مرتبط با مقوله ی " ناکثین " قرار می گرفت. آری قاسطین و در راس آنها معاویه از جنبه ی عملی نخستین کسانی بودند که مقابل حضرت علی ع ایستادند و بنابراین او عزم آن نمود تا با سفر به عراق[10] و گرفتن بیعت از آنان راهی شام برای مقابله با معاویه و در واقع " قاسطین " شود. اما آنچه که در این راه مانع شد؛ پیدایش و آشکار شدن اندیشه ی بیعت شکنان یعنی " ناکثین " بود. و باز تاکید این که روشن می شود که شکل گیری " قاسطین " مقابل خلیفه ی " مقسطی " همچون علی ع دست کم در عمل پیش از شکل گیری " ناکثین " و بعد از آن " مارقین " بوده است.