و دیگر اینکه خداوند یکتا که ستایش برای اوست تنها کسی است که به همه چیز آسمانها و زمین و حتی آنچه که از آن خارج می شود و بیرون می رود داناست؛ چرا که این اوست که همه چیز را آفریده و هر آنچه که در آسمانها و زمین است همه برای او می باشد و در پایان به سوی او باز می گردد. در واقع علاوه بر اینْ بیرون آمدن چیز ها همه به دانش او بر می گردد. یعنی او به همه ی این امور از دنیا تا آخرت دانش دارد و بر اساس دانش اوست که آفرینش و یا رستاخیز و دیگر امور رخ می دهد و ... : « الیه یرد علم الساعة ج و ما تخرج من ثمرات من اکمامها و ما تحمل من انثی و لا تضع إلا بعلمه ج و یوم ینادیهم أین شرکاءی قالوا ءَاذناک ما منا من شهید. ( 47 فصلت با توجه به آیات39- 54 ) . »
نکته ی دیگر این که انسانها نه تنها نمی توانند از راه دین با پیروی طاغوت بیرون بروند چرا که تبعات دو جهانی آن متوجه شان است؛ بلکه نمی توانند کسی را از دیارش بیرون کنند چرا که این امر هم تبعات خاص خود را دست کم به لحاظ دنیایی دارد :
« ثم انتم هؤلاء تقتلون انفسکم و تخرجون فریقاً منکم من دیارهم تظاهرون علیهم بالاثم و العدوان و ان یأتوکم اسرای تفادوهم و هم محرمٌ علیکم اخراجهم ج أفتؤمنون ببعض الکتاب و تکفرون ببعض ج فما جزاء من یفعل ذالک منکم إلا خزیٌ فی الحیاة الدنیا ص و یوم القیامة یردون إلی أشد العذاب ق و ماالله بغافل عما تعملون. اولائک الذین اشتروا الحیاة الدنیا بالاخرة ص فلا یخفف عنهم العذاب و لا هم ینصرون. (85-86 بقره با توجه به آیات 83-84 ) » .
« یسئلونک عن الشهر الحرام قتال فیه ص قل قتال فیه کبیر ج و صدٌ عن سبیل الله و کفرٌ به والمسجد الحرام و اخراج اهله منه اکبر عندالله ج و الفتنة اکبر من القتل ق و لا یزالون یقاتلونکم حتی یردوکم عن دینکم ان استطاعوا ج و من یرتدد منکم عن دینه فیمت و هو کافرٌ فاولائک حبطت اعمالهم فی الدنیا و الاخرة ص و اولائک اصحاب النار ص هم فیها خالدون. ان الذین آمنوا و الذین هاجروا و جاهدوا فی سبیل الله اولائک یرجون رحمت الله ج والله غفور رحیم. (217-218 بقره ) . »
« والذین یتوفون منکم و یذرون ازواجا وصیة لازواجهم متاعاً الی الحول غیر اخراج ج فان خرجن فلا جناح علیکم فی ما فعلن فی انفسهن من معروف ق والله عزیز حکیم. (240 بقره با توجه به آیات222- 243 مرتبط با حقوق زنان) » .
و مورد دیگر این که مومنین فقط در موارد زیر مرتبط با دین است که می توانند خروج داشته و یا به زبان شیرین فارسی بیرون بروند :
اینکه مومنین چهره شان رو به مسجد الحرام باشد: « و من حیث خرجت فول وجهک شطر المسجد الحرام ص و انه للحق من ربک ق و ماالله بغافل عما تعملون. و من حیث خرجت فول وجهک شطر المسجد الحرام ج و حیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره لئلا یکون للناس علیکم حجةٌ إلا الذین ظلموا منهم فلا تخشوهم واخشونی و لاُتم نعمتی علیکم و لعلکم تهتدون. کما ارسلنا فیکم رسولا منکم یتلوا آیاتنا و یزکیکم و یعلمکم الکتاب و الحکمة و یعلمکم ما لم تکونوا تعلمون. فاذکرونی اذکرکم و اشکروالی و لا تکفرون. ( 149-152 بقره با توجه به آیات142- 148) »
اینکه به عنوان بهترین امت؛ باید برای امر به معروف و نهی از منکر و ایمان به الله باشد: « کنتم خیر امة اخرجت للناس تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر و تؤمنون بالله ق و لو آمن اهل الکتاب لکان خیراً لهم ج منهم المؤمنون و اکثرهم الفاسقون. ( 110 آل عمران با توجه به آیات 102-115) . »
اینکه باید در راه خدا باشد: « فاستجاب لهم ربهم انی لا اضیع عمل عامل منکم من ذکر او انثی ص بعضکم من بعض ص فالذین هاجروا و اخرجوا من دیارهم و اُوذوا فی سبیلی و قاتلوا و قتلوا لاکفرن عنهم سیئاتهم و لادخلنهم جناتٍ تجری من تحتها الانهار ثواباً من عندالله ق والله عنده حسن الثواب . (195 آل عمران با توجه به آیات 189-200 ) . »
اینکه باید در این راه فرمانبردار خداوند و رسولش بود : « و لو انا کتبنا علیهم ان اقتلوا انفسکم اواخرجوا من دیارکم ما فعلوه الا قلیل منهم ص و لو انهم فعلوا ما یوعظون به لکان خیرا لهم و اشد تثبیتا. و اذاً لآتیناهم من لدنا اجرا عظیما. و لهدیناهم صراطاً مستقیما. و من یطع الله و الرسول فاولائک مع الذین انعم الله علیهم من النبیین والصدیقین و الشهداء و الصالحین ج و حسن اولائک رفیقا. ذالک الفضل من الله ج و کفی بالله علیما. (66- 70 نساء با توجه به آیات 59- 65) . »
اینکه این بیرون رفتن برای جستن فضل و خشنودی خدا و یاری او و فرستاده اش باشد ؛ که کسی که اینگونه باشد به حقیقت از راستگویان است : « للفقراء المهاجرین الذین اخرجوا من دیارهم و اموالهم یبتغون فضلا من الله و رضواناً و ینصرون الله و رسوله ج اولائک هم الصادقون. (8 حشر با توجه به آیات 1-10 ) . »
و حتی گذشته از این ها این که انسان ها باید کوشش کنند تا سخنی هم که به زبان می آورند و از دهانشان بیرون می آید نیز بر اساس توحید باشد و نه شرک. که قرآن کریم تنها برای مومنین یعنی کنندگان کارهای شایسته مژده نیست بلکه برای مشرکین هم انذار و بیم است زیرا هر آنچه که به عنوان شرک به خدا نسبت دهند مثل اینکه بگویند خداوند فرزند گرفته (سبحان الله) چیزی جز دروغ نیست: « و ینذر الذین قالوا اتخذالله ولدا. ما لهم به من علم و لا لِابائهم ج کبرت کلمة تخرج من افواههم ج ان یقولون الا کذبا. (4-5 کهف با توجه به آیات 1- 8 ) . »
و اینکه انسان های ظالم و ستمگر و زورگو فقط در این دنیا است که می توانند به عمل اخراج یا بیرون کردن دیگران از دیارشان اقدام نمایند و در آن دنیا دیگر از این خبرها نیست. چه آنکه "مالک یوم الدین" فقط خداوند یکتاست. پس زورگویان همانطور که گذشت نه تنها نمی توانند به خاطر کفرشان و اعمالشان از آتش دوزخ با همه ی تلاشهایی که می کنند بیرون آمده و رهایی یابند، بلکه نمی توانند پرهیزگاران و گروندگان را نیز از بهشت که آن هم نتیجه ی اعمال شایسته و نیکویشان و همان پرهیزکاری و گروندگی شان می باشد را بیرون و اخراج کنند:« ان المتقین فی جنات و عیون. ادخلوها بسلام آمنین. و نزعنا ما فی صدورهم من غل اخواناً علی سرر متقابلین. لا یمسهم فیها نصب و ما هم منها بمخرجین. (45- 48 حجر با توجه به آیات26- 51 ) . »
و اینکه باید دانست که خداوند یکتا مومنین را در جایی نیز از دوست گرفتن دشمنانش و دشمنانشان که یکی از صفات آنها بیرون کردن رسول و خودشان از دیارشان به خاطر ایمان به الله بوده است بر حذر می دارد. در واقع این یکی از تبعات دنیایی بیرون کردن رسول خدا و مومنین از شهرهایشان توسط اخراج کنندگان آنهاست:« بسم الله الرحمن الرحیم.یا ایها الذین آمنوا لا تتخذوا عدوی و عدوکم اولیاء تلقون الیهم بالمودة و قد کفروا بما جاءکم من الحق یخرجون الرسول و ایاکم ان تؤمنوا بالله ربکم ان کنتم خرجتم جهادا فی سبیلی وابتغاء مرضاتی ج تسرون الیهم بالمودة و انا اعلم بما اخفیتم و ما اعلنتم ج و من یفعله منکم فقد ضل سواء السبیل. ( 1 ممتحنه با توجه به آیات 2-10 ) . » که در این رابطه باز می توان به آیات 8-9 همین سوره اشاره کرد که پی برده می شود خداوند یکتا مومنین را از چه کسانی نهی نمی کند و از چه کسانی نهی می کند.
و پایان این بحث اینکه باید دانست و یادآوری کرد که خداوند یکتا آدمی را روی زمین آفریده و همین جا باز می گرداند و نهایت امر هم از همین زمین دوباره بیرونش می آورد که او بر این مهم تواناست :« الذی جعل لکم الارض مهدا و سلک لکم فیها سبلا و انزل من السماء ماء فاخرجنا به ازواجا من نبات شتی. کلوا و ارعوا انعامکم ق ان فی ذالک لآیات لاولی النهی. منها خلقناکم و فیها نعیدکم و منها نخرجکم تارة اخری. و لقد اریناه آیاتنا کلها فکذب و ابی. (53- 56 طاها ) . » // « قال اهبطوا بعضکم لبعض عدوٌ ص لکم فی الارض مستقر و متاع الی حین. قال فیها تحیون و فیها تموتون و منها تخرجون. (24-25 اعراف با توجه به آیات10- 27 ) . » [1]. و همان بهتر که انسان مومن باشد و کننده ی کارهای شایسته؛ که نه تنها در نزد خداوند یکتا، مومن و فاسق یکسان نیستند بلکه نتیجه ی کارشان هم یکی نیست. و همان بهتر که آدمی از این گیتی با ایمان و عمل صالح بیرون برود. یعنی مرگش همراه با این دو مقوله باشد تا وارد بهشت شود؛ وگر نه اگر کسی فسق و تبهکاری را پیشه ی خود کرده باشد و از این گیتی برود؛ جایگاهش دورخ است؛ مکانی که سراسر آتش است و نمی شود از آن بیرون رفت. و همه ی اینها نتیجه ی همان اعمال و باورهاست . پس باید فقط و فقط به آیات الاهی ایمان آورد و عمل کرد که اعراض و رویگردانی از آنها می تواند انتقام خدا را در پی داشته باشد : « فلا تعلم نفس ما اخفی لهم من قرة اعین جزاءًم بما کانوا یعملون. أفمن کان مؤمنا کمن کان فاسقاج لا یستوون. اما الذین آمنوا و عملوا الصالحات فلهم جنات المأوی نزلا بما کانوا یعملون. و اما الذین فسقوا فمأویهم النارص کلما اَرادوا ان یخرجوا منها اعیدوا فیها و قیل لهم ذوقوا عذاب النار الذی کنتم به تکذبون. و لنذیقنهم من العذاب الادنی دون العذاب الاکبر لعلهم یرجعون. و من اظلم ممن ذکر بآیات ربه ثم اعرض عنها ج انا من المجرمین منتقمون. ( 17- 22 سجده) . » و بدینگونه است در این رابطه آیات 27-37 جاثیه.
2 / 2 / ب ) پرسش
[1] - البته مرتبط با واژه ی خروج و هم ریشه های آن می توان به آیات شعرا 167/35/57؛ اسرا 67 و 80/13/76/؛ طلاق1/2/ 28/ ؛توبه 13/64/42/46/83/86 ؛ نوح 18 ؛ محمد 13 ؛حشر 11و 12/2 ؛ ابراهیم13/14/ ؛سجده27/20 با توجه به آیات 18-21 ؛نباء15 با توجه به 14/18؛مائده 110/16/ ؛ آل عمران27/ ؛ منافقون 8 با توجه به آیات 9-11 ؛غافر67/21/ ؛ فاطر 27/37/12/ ؛ زلزله 2 ؛انعام 99/148/ ؛اعراف 57/88/95/123/110/ ؛حج5/ ؛ بقره 61/74/246/؛نور50با توجه به آیات 51-52/43/53/ ؛روم 19/48/؛نمل 37/25/14/82/12؛جاثیه35/ ؛رحمان22/ ؛حدید4/5/؛طارق 7/ ؛ یاسین 33 با توجه به آیات 28-36/ ؛نساء100 /75 /؛انفال 30؛ کهف 82/ ؛یوسف 76/ ؛ طاها22 / 57/ 53/54 ؛قصص 32/ ؛مومنون 20 ؛قصلت 47 ؛زخرف 11 ؛ صافات 64 ؛ حجرات 5 نیز اشاره کرد.