گفتار دوم : ناکثین
الف )معنای اصطلاحی ناکثین بر اساس فرهنگ نامه ها.
ناکث یعنی برهم زننده. گسلنده. عهدشکن. پیمان شکن.جمع ناکثین[1].
ب )واژه ی ناکثین و مترادف ها و هم ریشه های آن در قرآن کریم ضمن تبیین کاربردها .
« فارسلنا علیهم الطوفان و الجراد و القمل و الضفادع و الدم آیات مفصلات فاستکبروا و کانوا قوماً مجرمین. و لما وقع علیهم الرجز قالوا یموسی ادع لنا ربک بما عهد عندک[2] ص لئن کشفت عنا الرجز لنؤمنن لک و لنرسلن معک بنی اسرائیل. فلما کشفنا عنهم الرجز الی اجل هم بالغوه اذا هم ینکثون. فانتقمنا منهم فاغرقناهم فی الیم بأنهم کذبوا بآیاتنا و کانوا عنها غافلین.( 133-136 اعراف با توجه به آیات 103-137 ) . این آیه های کریمه می رساند که پیمان شکنی اقوام مرتبط با پیامبران خدا نیز سابقه داشته است و این آیات در ارتباط با فرعون و قومش می باشد که چون به واسطه ی گناهانشان و گوش فرا ندادن به آیات الاهی مبتلا به بلایایی شدند پیش حضرت موسی ع آمدند و از او خواستند که بواسطه ی عهدی که او با خدای یگانه دارد او را بخواند تا سختی از آنان به دور شود و در عوض آنها نیز مبتنی بر عهدی ضمن ایمان آوردن به موسی ع مبنی بر اینکه او رسول خداست؛ قوم بنی اسراییل را با او می فرستند. و لذا هنگامی که به لطف خدا از آنان رفع بلا و دفع سختی شد، پیمان شکنی را پیرامون آنچه که عهد کرده بودند[3] پیشه ی خود کردند فلذا خداوند هم آنان را مورد خشم قرار داد و غرقشان کرد آن هم بدان خاطر که ایشان آیات خدا را دروغ شمرده و از آن غافل بودند.
برآیند این موارد این که باید پی برد که پیمان شکستن به خصوص وقتی که پیمانی با رسول و فرستاده ی خدا و برگزیده ی او توسط قوم آن رسول یا برگزیده اش بسته و سپس شکسته می شود، عاقبت خوبی دست کم به لحاظ این دنیایی ندارد. آنگونه که با فرعون و قومش شد. پس باید ضمن ایمان به آیات خدا؛ آنها را تصدیق نیز کرد و نتیجه ی دیگر این که خداوند یکتا پس از نابودی قوم پیمان شکن، قومی دیگر را می آورد. که همانا او بر این کار تواناست.
و ادامه ی مطلب اخیر این آیه ی کریمه است : « فلما کشفنا عنهم العذاب اذا هم ینکثون .( 50 زخرف با توجه به آیات 45-56 ) » . که برابر آیه ی 56 [4]این سوره روشن می شود که خداوند یکتا که شاهد پیمان شکنی فرعون و قومش با حضرت موسی ع بود را لذا سرانجام آن را نمونه و مایه ی عبرتی برای دیگران و آیندگان قرار داده است. و ای کاش که ناکثین زمان حضرت علی ع این آیات را مد نظر خود قرار می دادند و آنها را راست می شمردند تا آنگونه عاقبت پیمان شکنی خود را در جمل نبینند.
به هر جهت سخن بر سر این است که باید در هر کاری از جمله عهد و پیمان بستن با دیگران در امر دین؛ خدا را شاهد و ناظر دانست که اگر چنین شد آن وقت است که از پیمان شکنی ها نیز به یاری خدا پرهیز می شود که در غیر این صورت هر گونه پیمان شکنی تبعات خود را با هر مرتبه اش که باشد داشته و خواهد داشت که این سنت دگرگون ناپذیر خداوند یگانه است.
باری؛ از این آیات اخیر الذکر نخست روشن می شود که فرعون و قوم او اولین کسانی بوده اند که با رسول خدا حضرت موسی ع که از خودشان و در زمانه شان بود و به سویشان همراه با آیات و بینات و معجزات فرستاده شده بود؛ پیمان بسته اند و سپس با دفع سختی و بلا توسط خداوند یکتا،پیمان خود را شکسته اند. چرا که خداوند می فرماید که این قوم را مایه ی عبرت برای آیندگان و دیگران قرار داده است. پس پیمان شکنی و بد عهدی با رسولان خدا مرتبط با اقوام پیش از رسالت حضرت موسی ع سابقه و پیشینه نداشته است. چرا که در اصل آن اقوام با رسول الاهی زمانه ی خود پیمانی نمی بسته اند که اگر مثلن دفع سختی یا بلا شود و ... لذا آنان هم عهد می بندند که به خدا و رسول و آیاتش ایمان می آورند و ... (والله اعلم). و دوم این که این آیات اهمیت نگه داشتن عهد و پیمان بسته شده را می رساند و سوم نتیجه ی پیمان شکستن را و چهارم اینکه قرار داده شدن چنان سرانجامهای بدی برای پیمان شکستن؛ یعنی اینکه بد عهدی و نقض پیمان از گناهان کبیره است. (والله اعلم).
« و ان نکثوا أیمانهم من بعد عهدهم و طعنوا فی دینکم فقاتلوا ائمة الکفر انهم لا أیمان لهم لعلهم ینتهون. الا تقاتلون قوماً نکثوا أیمانهم و هموا بإخراج الرسول و هم بدءوکم اول مرة ج اتخشونهم ج فالله احق ان تخشوه ان کنتم مؤمنین. (12-13 توبه ) ». برابر این آیات خداوند یکتا حکم مرتبط با پیمان شکنان از مشرکین را بیان می فرماید. در واقع این که آنان وقتی برادران مومنین در دین به شمار می آیند که ضمن توبه به درگاه خداوند، نماز به پا داشته و زکات[5] بپردازند .[6]
« ان الذین یبایعونک انما یبایعون الله یدالله فوق ایدیهم فمن نکث فانما ینکث علی نفسه ص و من اوفی بما عاهد علیه الله فسیؤتیه اجراً عظیما. ( 10 فتح ) » . برابر این آیه روشن می شود که کسانی که با رسول خدا بیعت کرده و پیمان می بندند باید بدانند که در واقع با خدای او پیمان بسته و بیعت می کنند و چنانچه بیعت خویش را نگه ندارند و شکننده ی آن باشند لذا علیه خود مبادرت کرده اند. و کسانی هم که به پیمان و عهد خود وفادار بمانند پس خداوند بدانان بزودی پاداش بزرگ خواهد داد. آری این است نتیجه ی پیمان شکستن و یا پیمان نگه داشتن پس از پیمان بستن با رسول خدا که در واقع بیعت کردن با خداوند یگانه است. که مرتبط با سرانجام پیمان شکنی فرعون و قومش که عهدی را با حضرت موسی ع رسول الاهی همگن خود بسته بودند در آیات بالا اشاراتی رفت.
بنابراین برابر آیه ی 10 فتح می توان چنین نتیجه گرفت که کسانی هم که با جانشین بلافصل رسول خدا یعنی حضرت علی ع به ویژه در واقعه ی غدیر و حجة الوداع در حضور خاتم النبیین ص بیعت کرده و پیمان بستند؛ لذا باید دانست که این بیعت با رسول خدا و در راس آن پیمان و بیعت با خداوند بوده است که بایسته و شایسته بوده است که نقض نشود. و همینطور است مرتبط با بیعت مردم با ایشان پس از قتل خلیفه ی سوم و نیز پیمان مردم هر زمانه با امام معصوم برگزیده ی الاهی از فرزندان و دودمان و نسل آن امام همام تا امام زمان عج.
[1]- فرهنگ فارسی معین/ محمد. چاپ پانزدهم. جلد چهارم.. صفحه 4603. سال 1379
[2] - پس در این جا حکمت اینکه چرا پیامبرص و معصومین بدانان برای برآورده شدن حاجات از سوی خداوند یکتا توسط مومنین و به ویژه شیعیان توسل جسته می شود روشن می گردد. زیرا که با آنان عهدی است که برای نمونه خداوند آنان را یاری و دعایشان را اجابت می کند. به عبارت دیگر آنان از مقام قرب الاهی برخوردارند. باید به آنان و همینطور پیامبران پیش از حضرت محمد ص بدون هیچ فرق گذاشتنی ایمان آورد. والله اعلم . هر چند که خداوند یکتا نحوه ی خواندنش را در آیات 54-55 همین سوره یعنی اعراف بیان فرموده است : « ادعوا ربکم تضرعا و خفیه ج انه لا یحب المعتدین. و لا تفسدوا فی الارض بعد اصلاحها وادعوه خوفاً و طمعا ج ان رحمت الله قریب من المحسنین. »
[3] - آیه ی 134 سوره ی اعراف .
[4] - فجعلناهم سلفاً و مثلاً للاخرین. ( 56 زخرف ) .
[5] - پس روشن می شود که نماز و زکات یکی از حکمت هایش این است که از هرگونه شرکی باز می دارد. یعنی دلالت بر موحد و یکتاپرست بودن فرد دارد.
[6] - « فان تابوا و اقاموا الصلاة و ءاتوا الزکاة فاخوانکم فی الدین ق و نفصل الایات لقوم یعلمون. (11 توبه با توجه به آیات 1-16). به هر جهت باید دانست که خداوند یکتا مومنین را به حال خود رها نمی کند : « ام حسبتم ان تترکوا و لما یعلم الله الذین جاهدوا منکم و لم یتخذوا من دون الله و لا رسوله و لاالمؤمنین ولیجة ج والله خبیر بما تعملون. ( 16 توبه) و همینطورا است آیات اولیه ی سوره ی عنکبوت در این زمینه که خداوند یکتا مردم را همینکه گفتند ایمان آوردیم آنان را به حال خودشان رها نمی کند بلکه برابر سنت خود؛ ایشان را همانند گذشتگان شان آزمایش می کند تا راستگویان را از دروعگویان بداند.
